Άρθρο, Συνέντευξη

Έφη Ανδρεουλάκου: «Η ζωή και ο εαυτός του καθενός είναι μέρη του ίδιου παζλ: ο ταξιδευτής και η διαδρομή του».

Η ψυχολόγος Έφη Ανδρεουλάκου εξέδωσε πρόσφατα στην Key Books το πρώτο της βιβλίο, Το Παζλ, στο οποίο συμπυκνώνει τη γνώση και την εμπειρία της εικοσιπενταετούς ενασχόλησής της με την ψυχική υγεία. Παρακάτω, απαντάει σε ερωτήματα που αφορούν στο έργο της.

 

Η ζωή τελικά είναι ένα παζλ; Ή είναι ο εαυτός μας ένα παζλ; Ή μήπως και τα δύο; Μίλησε μας λίγο για τον τίτλο του πρώτου σου βιβλίου.

Η ζωή και ο εαυτός του καθενός είναι μέρη του ίδιου παζλ: ο ταξιδευτής και η διαδρομή του.

Το παιχνίδι της ζωής έχει ως εξής: ξεκινάμε με έναν εσωτερικό κόσμο αδούλευτο, κατακερματισμένο, δοσμένο όπως μας τον αφηγήθηκαν, επηρεασμένο από τα πρώιμα βιώματά μας, τη γενιά μας, τις συνθήκες που ζούμε, το DNA μας. Καλούμαστε να αναγνωρίσουμε τα όμορφα και τα άσχημα κομμάτια μας, να τα αποδεχτούμε, να τα ενώσουμε και να τα αγαπήσουμε στο σύνολό τους.

Η ζωή μάς μοιράζει καλά και κακά χαρτιά, δοκιμασίες και καλοτυχίες για να επιλέξουμε ποιοι θέλουμε να είμαστε, πώς θέλουμε να πορευτούμε και πού θέλουμε να πάμε. Ερεθίζει τα τραύματα και τις «αχίλλειους πτέρνες» μας, για να μας εκπαιδεύσει υπό πίεση, να κρατάμε το κέντρο μας και τον χαρακτήρα που έχουμε επιλέξει, έτσι ώστε σταδιακά να γίνουμε οι καλοί καπετάνιοι παντός καιρού.

Η παράλληλη εξέλιξη του εαυτού μας καθώς εξελίσσεται η ζωή μας μας καθιστά ακέραιους και ισχυρούς, αλλά κυρίως μας μαθαίνει να αγαπούμε τον εαυτό μας στο σύνολό του. Είναι ο τρόπος για να μπορούμε να κατανοούμε και να αγαπάμε τους άλλους και εντέλει να αγαπάμε και να απολαμβάνουμε την ίδια τη ζωή.

Σε ποια ερωτήματα θα βρει απαντήσεις ένας ανυποψίαστος αναγνώστης στις σελίδες του βιβλίου σου;

Το κυριότερο ερώτημα που τίθεται στο βιβλίο είναι το κατά πόσο ελέγχουμε οι ίδιοι την έκβαση της ζωής μας.

Οι άνθρωποι, αναλόγως με την προσωπική τους ιστορία, διαμορφώνουν μία συγκεκριμένη αφήγηση για τον εαυτό τους και τις καταστάσεις. Έτσι, εμποδίζονται να χρησιμοποιήσουν όλο το δυναμικό τους και να δουν με μια διευρυμένη οπτική τη λειτουργία των πραγμάτων.

Σημαντικό για την ανάληψη ευθύνης εαυτού είναι να σταματήσουμε να δικαιολογούμαστε πίσω από τη στάση των άλλων. Να αποφασίσουμε να στρέψουμε τη ματιά στον εαυτό μας και, κατανοώντας τις αδυναμίες και τα τραύματά μας, να τον εξελίξουμε και να τον ισορροπήσουμε. Ο άνθρωπος που αναλαμβάνει την ευθύνη εαυτού αποφασίζει να δει με ειλικρίνεια ποιος είναι, ενώνει τα κομμάτια του, εξελίσσει τον εαυτό και την οπτική του. Είναι ο τρόπος για να πάρει τη δύναμή του πίσω. Κατανοεί ότι από αυτόν εξαρτάται πώς θα οδηγήσει τη ζωή του, αν θα τη χρωματίσει με ευχάριστα ή σκοτεινά χρώματα.

Θέλεις να μας περιγράψεις τη δική σου θεραπευτική προσέγγιση;

Η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στην οποία έχω εκπαιδευτεί είναι η συστημική-οικογενειακή ψυχοθεραπεία. Το άτομο δεν αντιμετωπίζεται ξέχωρα από το περιβάλλον από το οποίο προέρχεται και ο άνθρωπος που νοσεί εκφράζει τη νοσηρότητα του συστήματος στο οποίο ανήκει.

Από μικρή, όταν διάβασα το Δώρο της ψυχοθεραπείας του Yalom, απενοχοποιήθηκα από την καθηλωτική προσήλωση και αποκλειστικότητα σε μία θεραπευτική προσέγγιση. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Υalom, εκτέθηκα και σε άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις, επιστημονικές, εναλλακτικές, ενεργειακές. Ενσωμάτωσα επίσης την έννοια του νευρολογικού προγραμματισμού και αυτή των περιοριστικών πεποιθήσεων που παρακολουθώ εδώ και τριάντα χρόνια, παρόλο που στο ευρύ κοινό έχουν γίνει γνωστές την τελευταία δεκαετία.

 

Τι θα είχες να συστήσεις στο σύγχρονο άνθρωπο που ψάχνει να βρει την ισορροπία του;

Ο άνθρωπος εμπεριέχει όλη την γκάμα της φύσης του: έχει όμορφα και άσχημα κομμάτια, που αν δεν τα συνθέσει, παραμένει διαχωρισμένος και μη ισόρροπος. Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα ή να μάχεται τον εαυτό του ή να προβάλλει τη διαμάχη αυτή προς τους άλλους, προς πάσα κατεύθυνση.

Η στροφή προς τα μέσα, από την παρατήρηση των άλλων για να τους κρίνει, να εκτονώσει τη δυσφορία του και να αποφύγει να δει τον εαυτό του κατάματα, είναι η αρχή της ίασης. Βλέπει και μαθαίνει να αγαπά τον εαυτό του ολόκληρο με τα λουλούδια και τις τσουκνίδες του.

Καθώς πολλά αντιθετικά κομμάτια χρειάζονται σύνθεση και εξισορρόπηση, η διαδικασία αυτή είναι χρόνια και επίπονη. Χρειάζεται αδάμαστη θέληση για να επιτύχει.

Επιτυγχάνει αν είναι γενναίος, έχει ισχυρή θέληση και αυτοπειθαρχία.

Τα αποτελέσματα της όλης σκληρής προσπάθειας ανταμείβουν με το παραπάνω: νοηματοδοτούν τη ζωή του ανθρώπου, του προσφέρουν συνειδησιακή γαλήνη, χαρίζουν το δώρο της αγάπης για τον εαυτό του, τον συνάνθρωπό του και τη ζωή. Αφήνουν ένα στίγμα για μια καλύτερη συνέχεια στον κόσμο που έπεται.


Πόσο εύκολο είναι για έναν θεραπευτή να εφαρμόζει τις συμβουλές τις οποίες δίνει;

Είναι πιο εύκολο για τον θεραπευτή να δρα πιο «σωστά» στις εκάστοτε ανθρώπινες καταστάσεις που του προκύπτουν, λόγω γνώσεων, εμπειρίας και δουλειάς με τον εαυτό του. Παρ’ όλα αυτά, και ο ίδιος ο ψυχοθεραπευτής δεν διαφοροποιείται από τη νομοτέλεια της ζωής: έχει και εκείνος να επουλώσει τα δικά του τραύματα και να ανταποκριθεί στις δοκιμασίες της ζωής του. Περνά περιόδους μεταβάσεων με ιδιαίτερα αυξημένο στρες.

Όσο πιο αποφασισμένος είναι να προχωρά πέρα από την ορθότητα των εξωτερικών του πράξεων, σε ολοένα μεγαλύτερο βάθος, και να επιδιώκει την ισορροπία, τόσο περισσότερο ταυτίζει τις συμβουλές τις οποίες δίνει με την προσωπική του πρακτική.

Επίσης, είναι σημαντικό να γίνεται κατανοητό ότι ο ψυχοθεραπευτής, εκτός από τη γνώση και την εμπειρία που αποκτά για τον ανθρώπινο ψυχισμό, κουβαλά ένα σημαντικό αντίβαρο, που απορρέει από το ίδιο αυτό πλεονέκτημα: φέρει την καταπόνηση της συνεχούς έκθεσης με τον ανθρώπινο πόνο, καθώς και τη διάχυση που συχνά συμβαίνει, μιας και η προσήλωσή του δεν περιορίζεται μόνο στον εαυτό και τις προσωπικές του ευθύνες, αλλά και σε όλους εκείνους που ζητούν τη συνδρομή και τη συμπαράστασή του για την επίλυση των δικών τους αιτημάτων και δοκιμασιών.

Τι μπορούμε να πούμε στα παιδιά μας για τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Κάθε πόλεμος πρέπει να καταδικάζεται για τον πόνο και τις επιπτώσεις που προκαλεί στον λαό που τον βιώνει, στους ανθρώπους που χάνονται από όλους τους εμπλεκόμενους, στις συνέπειες που έχει για όλη την ανθρωπότητα.

Παρακινούμε τα παιδιά μας να ευχηθούν να έρθει γρήγορα η ειρήνη στον κόσμο, στην Ουκρανία, που ο λαός της υποφέρει, ευχόμαστε για την προστασία των ανθρώπων, των μικρών παιδιών, ευχόμαστε δύναμη για να υποφέρουν λιγότερο από τις καταστάσεις στις οποίες ζουν. Ευχόμαστε μαζί με τα παιδιά μας το καλύτερο για ό,τι άλλο αισθανόμαστε ότι τα προβληματίζει, σε σχέση με την τραγικότητα αυτού του πολέμου.

Αν είναι δυνατόν, προσφέρουμε μαζί τους έστω και την ελάχιστη ανθρωπιστική βοήθεια για να τα εκπαιδεύσουμε πώς, εκτός από τη συμπόνια στην ψυχή, μπορούμε να δείξουμε έμπρακτα το ενδιαφέρον μας με ειρηνικό τρόπο.

Επιλέγουμε να μεταδίδουμε αισιόδοξα μηνύματα στα παιδιά μας, την πίστη ότι θα τα καταφέρουμε, ότι ο πόλεμος θα διαρκέσει λίγο και ότι λύσεις ειρηνικές θα βρεθούν. Ελέγχουμε το άγχος μας και ακούμε τις ειδήσεις σε περιορισμένο χρόνο, και ειδικά αν έχουμε μικρά παιδιά, δεν τις παρακολουθούμε εν τη παρουσία τους.

Ποια είναι τα απόνερα του κορονοϊού που θα μείνουν στις ψυχές μας;

Καθώς εδώ και καιρό έχουμε βγει από το συννεφάκι της καλοζωίας που υπήρχε πριν κάποια χρόνια, συνειδητοποιούμε ότι οι δοκιμασίες είναι μέρος της ανθρώπινης πραγματικότητας. Η μη προσαρμοστικότητα σε κάθε δύσκολη κατάσταση είναι η χειρότερη τακτική που κάποιος μπορεί να ακολουθήσει. Ο τρόπος που ο καθένας αποφασίζει να λειτουργήσει, κατανοώντας τα νέα δεδομένα, είναι ο καταλύτης για το πώς θα βιώσει την κάθε κρίση.

Αναφορικά, λοιπόν, με τον κορονοϊό, υπήρξαν άνθρωποι που υιοθέτησαν νέες συνήθειες, έναν νέο τρόπο ζωής: άθληση, περπάτημα, βόλτες στη φύση, πιο ουσιαστική επικοινωνία εντός της οικογένειας, μιας και ο χρόνος ήταν βοηθητικός σε αυτό. Τακτοποίηση, οργάνωση του σπιτιού και πολλών εκκρεμοτήτων, δημιουργική απασχόληση και δημιουργία, που γεννάται μέσα σε χρόνους σιωπής, αναθεώρηση τρόπου και στόχων ζωής. Αλλαγή εργασίας και στροφή σε πιο ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, επιστροφή για μόνιμη εγκατάσταση στην επαρχία.

Η συνεχής καταπόνηση, από την οικονομική κρίση στον κορονοϊό, είχε και ως αποτέλεσμα μια πολύ θετική διάσταση: ο άνθρωπος, κουρασμένος από τα αλλεπάλληλα χτυπήματα, βαρέθηκε να φορά τη μάσκα της τελειότητας, έγινε πιο αυθεντικός, ξεφοβήθηκε να δείξει την ευαλωτότητά του, έγινε πιο ανθρώπινος. Αποφάσισε να βρίσκεται με αυτούς και όπου πραγματικά του αρέσει, να μιλάει για όσα πραγματικά τον ενδιαφέρουν και ξέφυγε από πολλά περιττά «πρέπει», που επέβαλλε στον εαυτό του χάριν μιας εικόνας που έπρεπε να αντιπροσωπεύει. Εκτέθηκε στο να ανακαλύψει ποιος πραγματικά είναι.

 

Περισσότερα για το βιβλίο της Έφης Ανδρεουλάκου με τίτλο Το Παζλ μπορείτε να βρείτε εδώ.

Αφήστε μια απάντηση