Mπορεί η απάντηση στο ερώτημα «Γιατί δουλεύουμε;» να φαίνεται απλή, αλλά ο Barry Schwartz αποδεικνύει ότι είναι σύνθετη, αναπάντεχη και επείγουσα. Από μικροί μαθαίνουμε ότι ο λόγος για τον οποίο εργαζόμαστε είναι τα χρήματα. Η δομή της κοινωνίας μας βασίζεται σε αυτή την παραδοχή. Γιατί, λοιπόν, τόσο πολλοί άνθρωποι δεν νιώθουν ευχαριστημένοι από τη δουλειά τους, ακόμα κι αν είναι ικανοποιημένοι από τις απολαβές τους; Και γιατί, από την άλλη, τόσο πολλοί βρίσκουν ικανοποίηση σε «ταπεινές» δουλειές;

Διαβάστε ένα απόσπασμα από το βιβλίο:

Το μεγάλο ερώτημα


Γιατί δουλεύουμε; Γιατί αφήνουμε το ωραίο κρεβατάκι μας κάθε πρωί και δεν ζούμε τη μια συναρπαστική περιπέτεια μετά την άλλη; Τι ανόητη ερώτηση. Δουλεύουμε γιατί πρέπει να βγάλουμε τα προς το ζην. Ασφαλώς, αλλά αυτό είναι όλο; Όχι βέβαια. Όταν ρωτάμε ανθρώπους που νιώθουν ένα αίσθημα πληρότητας με την εργασία τους γιατί δουλεύουν, σχεδόν ποτέ δεν αναφέρουν τα χρήματα. Ο κατάλογος με τους μη χρηματικούς λόγους που δίνουν είναι μακρύς και ενδιαφέρων.


Οι ικανοποιημένοι εργαζόμενοι είναι απορροφημένοι από την εργασία τους. Χάνονται σε αυτήν. Όχι
πάντοτε βέβαια, αλλά αρκετά συχνά ώστε να είναι το σήμα κατατεθέν τους. Οι ικανοποιημένοι εργαζόμενοι βλέπουν την εργασία τους ως πρόκληση. Τους αναγκάζει να υπερβούν τον εαυτό τους· να βγουν από τη ζώνη άνεσής τους. Αυτοί οι τυχεροί άνθρωποι θεωρούν πως η εργασία τους είναι διασκεδαστική, πολλές φορές μάλιστα το ίδιο διασκεδαστική με ένα σταυρόλεξο ή ένα σουντόκου.

Για ποιον άλλον λόγο δουλεύουν οι άνθρωποι; Οι ικανοποιημένοι άνθρωποι δουλεύουν επειδή έχουν τον έλεγχο της εργασίας τους. Η εργάσιμη μέρα τους διαθέτει αρκετή αυτονομία και ελευθερία κρίσης. Χρησιμοποιούν την αυτονομία και την ελευθερία κρίσης τους για να επεκτείνουν τις γνώσεις και την πείρα τους. Μαθαίνουν καινούργια πράγματα, με αποτέλεσμα να εξελίσσονται ως εργαζόμενοι και ως άνθρωποι.

Τα άτομα αυτά δουλεύουν επειδή η εργασία αποτελεί μια ευκαιρία για ενεργό συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Εκτελούν πολλά από τα καθήκοντά τους ως μέλη μιας ομάδας ή, ακόμη κι αν εργάζονται μόνοι τους, έχουν άφθονες ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση όποτε ο ρυθμός της δουλειάς μειώνεται.

Τέλος, τα άτομα αυτά είναι ικανοποιημένα με την εργασία τους επειδή βρίσκουν νόημα σε αυτήν. Ενδέχεται η εργασία τους να κάνει τη διαφορά στον κόσμο. Να βελτιώνει τις ζωές άλλων ανθρώπων. Μπορεί ακόμη και να βελτιώνει τις ζωές των άλλων σε σημαντικούς τομείς.


Φυσικά, λίγα επαγγέλματα διαθέτουν όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, και κανένα, νομίζω, δεν τα διαθέτει όλα σε μόνιμη βάση. Ωστόσο, κάτι τέτοια γνωρίσματα της εργασίας μάς ωθούν να βγαίνουμε από το σπίτι, μας ωθούν να παίρνουμε δουλειά για το σπίτι, μας ωθούν να μιλάμε για την εργασία μας με άλλους και μας κάνουν να διστάζουμε να αποχωρήσουμε από αυτήν. Δεν θα δουλεύαμε αν δεν πληρωνόμασταν, αλλά δεν είναι αυτή η ουσία του γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε. Ακόμη, σε γενικές γραμμές, θεωρούμε πως η υλική ανταμοιβή δεν είναι αρκετά καλός λόγος για να δουλεύει κανείς. Πράγματι, όταν λέμε για κάποιον πως «μένει για τα λεφτά», δεν περιγράφουμε απλώς μια κατάσταση· ασκούμε κριτική.

Οι ποικίλες πηγές ικανοποίησης που προσφέρει η εργασία εγείρουν μεγάλα ερωτήματα. Γιατί, για τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη, η εργασία διαθέτει λίγες ή καμία από τις παραπάνω αρετές; Γιατί, για τους περισσότερους από εμάς, η εργασία είναι μονότονη, ανούσια και ψυχοφθόρα; Γιατί κατά την εξέλιξή του ο καπιταλισμός δημιούργησε ένα μοντέλο εργασίας, σύμφωνα με το οποίο οι ευκαιρίες για ψυχική ικανοποίηση –οι οποίες εμπνέουν καλύτερη εκτέλεση της εργασίας– είναι λίγες ή ανύπαρκτες; Τα άτομα που απασχολούνται σε τέτοιες δουλειές –είτε είναι σε εργοστάσια, φαστφουντάδικα, αποθήκες είτε ακόμη και σε δικηγορικές εταιρείες, αίθουσες διδασκαλίας, κλινικές και γραφεία– εργάζονται για τις απολαβές. Όσο κι αν προσπαθούν να βρουν νόημα, πρόκληση και χώρο για αυτονομία, η εργασιακή τους κατάσταση τους ξεπερνά. Ο τρόπος με τον οποίο είναι οργανωμένη η εργασία τους συνεπάγεται πως ο μόνος λόγος για να κάνουν τη δουλειά τους είναι οι απολαβές της.

Βρείτε το βιβλίο «Γιατί δουλεύουμε;» του Barry Schwartz εδώ.