Η Καλλονή, το τελευταίο βιβλίο της Κατερίνας Μπέη, κυκλοφορεί από την Key Books. Μέσα από την ιστορία της Ντάσας, μιας πανέμορφης κοπέλας από την Ουκρανία, θίγονται, παράλληλα, οι ταμπέλες και τα στερεότυπα, ο ρατσισμός, η εκμετάλλευση, η βία, η πατριαρχία και η κατάχρηση. Η συγγραφέας μιλά για τα αληθινά γεγονότα που την ενέπνευσαν να συγγράψει αυτή τη σπουδή στην ανθρώπινη φύση.
Η καλλονή είναι βασισμένη σε αληθινά γεγονότα. Μίλησέ μας λίγο για τις πραγματικές ιστορίες που βρίσκονται πίσω από αυτό το βιβλίο.
Όταν ξεκίνησα να το γράφω, ήθελα πιο πολύ να διηγηθώ τις περιπέτειες μιας κοπέλας που η ομορφιά καθορίζει τη ζωή της. Να μιλήσω για τα στερεότυπα και τις ταμπέλες και να σταθώ στο πόσο κάτι που στερεοτυπικά για όλους μας είναι καταχωρημένο ως θείο δώρο-ευλογία μπορεί να είναι εξίσου και κατάρα και εμπόδιο.
Ήθελα να πω για τον αντεστραμμένο ρατσισμό και για την ανθρωποφαγία του όχλου, για τον ανταγωνισμό και την υποτίμηση. Και βέβαια για τις προκαταλήψεις που συνοδεύουν τις ταμπέλες. Μια όμορφη δείχνει τις αρετές της, άμα τη εμφανίσει, πρέπει όμως να προσπαθήσει πολύ για να μη θεωρείται εξίσου αυταπόδεικτα χαζή ή κενή ή «εύκολη». Άρχισα, λοιπόν, να συζητώ το θέμα με όμορφα κορίτσια, φίλες και γνωστές μου, μοντέλα, ηθοποιούς, «εστεμμένες», και τις ρωτούσα πως επέδρασε η εικόνα τους στη ζωή τους.
Τελικά, οι διηγήσεις τους με οδήγησαν σε μια συρραφή από συγκλονιστικές ιστορίες κατάχρησης, κακοποίησης, αδικίας και ρατσισμού. Μετά σκέφτηκα να το πάω παρακάτω, να κάνω και την ηρωίδα μου «ξένη», Ουκρανή, ώστε να έρχεται αντιμέτωπη και με τις προκαταλήψεις της εθνικότητάς της. Βοήθησε που μίλησα και με ένα κορίτσι με καταγωγή από εκεί και με έφερε σε επαφή και με άλλες κοπέλες που είπαν τις δικές τους ιστορίες. Όσο ασχολούμουν με το θέμα, το ίδιο απλωνόταν και με οδηγούσε σε μια γενικότερη διερεύνηση της θεματολογίας με έμφαση στην πατριαρχία και την έμφυλη βία. Κάπως έτσι γεννήθηκε η Ντάσα. Με πολλές αληθινές ιστορίες μαζί, δεμένες με φαντασία.
Υπάρχει κάποια ιστορία που ξεχώρισες λίγο περισσότερο από το υλικό που συγκέντρωσες για το βιβλίο;
Αφορά στη κακοποίηση της ηρωίδας στην πρώιμη εφηβεία, από τον πατριό της, με την αναγκαστική συγκατάθεση της μητέρας της, που ούσα θύμα και η ίδια είναι παγιδευμένη σε μια εφιαλτική λούπα. Με συγκινεί ο τρόπος που το αντιμετωπίζει το παιδί, η προσπάθειά του να το βάλει σε όρια και η ανάγκη του να το εντάξει σε μια ρουτίνα, για να μπορεί να το ελέγξει.
Βάζω ένα απόσπασμα από τις σκέψεις της: «Και σιγά σιγά, όλο αυτό έχανε τη σοκαριστική του υπόσταση, αφού η καθιέρωσή του, ως ρουτίνα, του έδινε μια ακίνδυνη διάσταση, ελέγξιμη, σαν αυτές που δίνει η συνήθεια. Γιατί δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο και διαβρωτικό από την εκούσια φυλακή της ρουτίνας, που μεταμφιέζει και το πιο αποτρόπαιο σε μια άκακη τελετουργία που η προδιαγεγραμμένη πορεία της σου δίνει ασφάλεια. Γιατί η διαρκής επανάληψη σε εξοικειώνει μαζί της. Σου δίνει μια αίσθηση κανονικότητας, ακόμα και σιγουριάς, μια δήθεν αίσθηση δύναμης πως ελέγχεις το περιβάλλον σου, αφού ξέρεις τι ακριβώς θα συμβεί… Ό,τι και να είναι αυτό».
Τι αντίκτυπο είχαν σε εσένα οι γυναίκες με τις οποίες ήρθες σε επαφή και οι ιστορίες τους;
Με συγκίνησαν και με τάραξαν πάρα πολύ. Όσο έγραφα το βιβλίο, ήθελα να μιλάω μόνο γι’ αυτό.
Πώς αντιμετώπισαν οι γυναίκες οι οποίες σού εμπιστεύτηκαν τις ιστορίες τους αυτά τα γεγονότα στην προσωπική τους ζωή και σε τι βαθμό επηρέασαν τη μετέπειτα πορεία τους;
Δεν μπορείς να μιλήσεις συνολικά για κάτι απόλυτα προσωπικό. Η κάθε γυναίκα κάνει τη δική της διαδρομή και διαχειρίζεται αλλιώς αυτό που της συμβαίνει. Κάποια κοπέλα μια τραυματική εμπειρία μπορεί να την εκμηδενίσει και η ίδια εμπειρία για μια άλλη μπορεί να είναι κίνητρο να σκληρύνει και να γίνει ατρόμητη και διεκδικητική.
Η Ντάσα, τελικά, καταφέρνει να βρει τον δρόμο της. Ωστόσο, πολλές κοπέλες εκεί έξω, με αντίστοιχη ιστορία, ακόμη το παλεύουν. Ποιο μήνυμα θα ήθελες να τους στείλεις;
Δεν νιώθω ότι μπορώ να δώσω εγώ κάποιο μήνυμα σε κανέναν. Μόνο για τον εαυτό μου μπορώ να μιλήσω και για τους λόγους που γράφω. Δεν μπορώ, ούτε θέλω, να υπαγορεύσω διδάγματα και να κατευθύνω τον αναγνώστη σε κάποιο συμπέρασμα. Απλώς καταγράφω τις σκέψεις μου πάνω σε ένα θέμα και μεταφέρω εμπειρίες, εικόνες και διαφορετικές πραγματικότητες. Δεν μου αρέσουν τα μηνύματα, προτιμώ τα ταξίδια, που ο καθένας εστιάζει αλλού.
Ο Φοίβος Δεληβοριάς έχει πει για εσένα πως είσαι «λογοτεχνική ντετέκτιβ ψυχών». Νιώθεις, αλήθεια, έτσι;
Νιώθω μεγάλη εκτίμηση και ευγνωμοσύνη για τον Φοίβο που προλόγισε το βιβλίο μου, μαζί με τον Άρη Δημοκίδη, την Τζένη Μπότση και τον Φώτη Σεργουλόπουλο. Με τιμάει ιδιαίτερα ο χαρακτηρισμός αυτός από τον Φοίβο, γιατί είναι ένας άνθρωπος ευαίσθητος, κοινωνικά παρών, έξυπνος, με οξυμένες κεραίες, γεμάτος ταλέντα και γενναιοδωρία.
Υπήρξε κάποια ιστορία από το υλικό που συγκέντρωσες για το βιβλίο που να φοβήθηκες ή να δίστασες να συμπεριλάβεις;
Όχι. Ωστόσο προβληματίστηκα πώς θα αποδώσω τις ιστορίες ώστε να μην τις χρωματίσω, κίτρινα ή ροζ. Πρόθεσή μου ήταν να περιγράψω αυτό που συμβαίνει και γιατί, και όχι πώς.
Θα έλεγες ότι πρόκειται για μια «βαριά» ιστορία, που ενδεχομένως να φέρει δάκρυα στα μάτια των αναγνωστών;
Παρόλο που Η καλλονή αφηγείται ιστορίες από όλο το φάσμα της κακοποίησης, λεκτικής, σωματικής, σεξουαλικής, φυλετικής, ήθελα οι χαρακτήρες να έχουν διεξόδους, να έχουν στιγμές χαράς, όνειρα, τεχνικές αποσυμπίεσης από τη σκληρή πραγματικότητά τους και μεγάλη λαχτάρα για ζωή, κι έτσι νιώθω πως υπάρχει ισορροπία και πάνω που πάει η ιστορία να σε ρίξει στα τάρταρα, έρχεται το χαμόγελο, κάποιες στιγμές η ανακούφιση και τέλος η δικαίωση. Οπότε όχι, δεν θα έλεγα πως είναι βαριά ιστορία. Κάθε άλλο. Εξάλλου, περίπου το μισό βιβλίο διαδραματίζεται σε πασαρέλες, κάστινγκ, φωτογραφίσεις στο εξωτερικό κ.λπ. Οπότε το «εξώφυλλό» της είναι ιλουστρασιόν και γοητευτικό.
Ο δρόμος, βέβαια, συχνά είναι πολύ σκληρός, κάποιες φορές αφόρητος και σοκαριστικός, αλλά η ζωντάνια της Ντάσα, η ανάγκη της να επιδιώξει μια φυσιολογική ζωή, η έντονη φαντασία της και η αμιγής καλοσύνη της φωτίζουν αλλιώς την αφήγηση και νομίζω κάνουν την Καλλονή ένα σκληρό βιβλίο, ειπωμένο με χιούμορ, αισιοδοξία και αυτοσαρκασμό.