Η ζωή, η αρχαιότερη τεχνολογία του σύμπαντος, είναι ηλικίας τουλάχιστον 3,7 δισεκατομμυρίων ετών. Στην πορεία αυτών των χιλιετιών, η ζωή εξελίχτηκε σε μια βραδεία, αυτόνομη, ακαθοδήγητη διαδικασία. Ξαφνικά, μέσα σε ελάχιστες δεκαετίες, σε κλάσματα δευτερολέπτου στην πορεία της εξέλιξης, ένα από τα προϊόντα της ζωής, οι άνθρωποι, ανέτρεψαν τα πάντα. Τα μυστήρια της βιολογίας άρχισαν να αποκαλύπτονται και η ίδια η βιολογία εξελίχτηκε σε σχεδιαστικό εργαλείο. Η ιστορία της ζωής είχε ανατραπεί από τη μία στιγμή στην άλλη· η δαιδαλώδης πορεία της εξέλιξης ξαφνικά ενεργοποιήθηκε, απέκτησε κατεύθυνση. Αλλαγές που κάποτε εκτυλίσσονταν τυχαία και σε γεωλογικές χρονικές κλίμακες πλέον προχωρούν ολοταχώς, με εκθετικά αυξανόμενους ρυθμούς. Παράλληλα με την τεχνητή νοημοσύνη, αυτή είναι η πλέον σημαντική μεταμόρφωση που καταγράφεται στην εποχή μας.

Τα ζωντανά συστήματα αυτοσχηματίζονται και αυτοθεραπεύονται· πρόκειται για αρχιτεκτονικές ικανές να συλλέγουν ενέργεια, να αναπαράγονται, να επιβιώνουν και να ευημερούν σε ένα τεράστιο φάσμα περιβαλλόντων, κι όλα αυτά με ένα εκπληκτικό επίπεδο εξέλιξης, μοριακής ακρίβειας και επεξεργασίας πληροφοριών. Ακριβώς όπως τα πάντα, από την ατμομηχανή μέχρι τον μικροεπεξεργαστή, προέκυψαν μέσα από τον έντονο διάλογο μεταξύ φυσικής και μηχανικής, έτσι οι επερχόμενες δεκαετίες θα καθοριστούν από τη σύγκλιση μεταξύ βιολογίας και μηχανικής.1 Όπως και η τεχνητή νοημοσύνη, η συνθετική βιολογία ακολουθεί δυναμική τροχιά συρρικνούμενου κόστους και πολλαπλασιαζόμενων δυνατοτήτων.

Στο επίκεντρο αυτού του κύματος βρίσκεται η συνειδητοποίηση ότι το DNA είναι πληροφορίες, ένα βιολογικά εξελιγμένο σύστημα κωδικοποίησης και αποθήκευσης. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε κατορθώσει να κατανοήσουμε αρκετά πράγματα γύρω από αυτό το σύστημα μετάδοσης πληροφοριών ώστε να μπορούμε πλέον να παρέμβουμε, ώστε να αλλάξουμε τον κώδικα και να κατευθύνουμε την πορεία του. Το αποτέλεσμα είναι πως τα τρόφιμα, τα φάρμακα, τα υλικά, οι κατασκευαστικές διαδικασίες και τα καταναλωτικά προϊόντα θα μεταμορφωθούν και θα αποκτήσουν άλλες διαστάσεις. Το ίδιο και οι άνθρωποι.

ΚΑΤΑΤΜΗΣΗ DNA: Η ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Η γενετική μηχανική ακούγεται μοντέρνα, όμως στην πραγματικότητα είναι μία από τις παλαιότερες τεχνολογίες της ανθρωπότητας. Μεγάλο μέρος του πολιτισμού θα ήταν αδύνατο να προκύψει χωρίς την επιλεκτική αναπαραγωγή, δηλαδή εκείνη την επίμονη διαδικασία βελτίωσης σπαρτών και ζώων, με την επιλογή των πλέον επιθυμητών χαρακτηριστικών. Σταθερά, σε μια πορεία αιώνων και χιλιετιών, οι άνθρωποι επέλεγαν εκείνα τα χαρακτηριστικά που θα αποδεικνύονταν περισσότερο χρήσιμα, παράγοντας φιλικά σκυλιά, αγελάδες που έδιναν πολύ γάλα, εξημερωμένες κότες, σιτάρι, καλαμπόκι και ούτως καθεξής.

Η σύγχρονη βιομηχανική ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 και εξέλιξε τη διευρυνόμενη κατανόηση της κληρονομικότητας και της γενετικής, που είχε κάνει την εμφάνισή της κατά τον 19ο αιώνα. Επεκτείνοντας το έργο της Ρόζαλιντ Φράνκλιν και του Μορίς Γουίλκινς, ο Τζέιμς Γουότσον και ο Φράνσις Κλαρκ ανακάλυψαν τη δομή του DNA, δηλαδή των μοριακών οδηγιών κωδικοποίησης για την παραγωγή ενός οργανισμού, τη δεκαετία του 1950. Στη συνέχεια, το 1973, μελετώντας βακτήρια, ο Στάνλεϊ Ν. Κόεν και ο Χέρμπερτ Γ. Μπόιερ ανακάλυψαν τρόπους μεταφοράς γενετικού υλικού από έναν οργανισμό σε έναν άλλο, αποδεικνύοντας πως μπορούσαν να εισαγάγουν με επιτυχία DNA ενός βατράχου σε ένα βακτήριο.2 Η εποχή της γενετικής μηχανικής είχε ανατείλει.

Η έρευνα αυτή οδήγησε τον Μπόιερ να ιδρύσει μία από τις πρώτες εταιρείες βιοτεχνολογίας σε ολόκληρο τον κόσμο, την Genentech, το 1976. Αποστολή της ήταν να χειραγωγήσει τα γονίδια μικροοργανισμών προκειμένου να παραγάγει φαρμακευτικά σκευάσματα και θεραπείες, και μέσα σε έναν χρόνο είχε παρουσιάσει αποτελέσματα, καθώς χρησιμοποίησε τροποποιημένα βακτήρια E. coli προκειμένου να παραγάγει την ορμόνη σωματοστατίνη.

Παρότι σημειώθηκαν ορισμένα αξιοσημείωτα επιτεύγματα, η αρχική πρόοδος στο πεδίο αυτό ήταν αργή, καθώς η γενετική μηχανική ήταν μια δαπανηρή, δύσκολη διαδικασία, με τάση προς την αποτυχία. Όμως, μέσα στα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια, αυτό έχει αλλάξει. Η γενετική μηχανική έχει καταστεί πολύ οικονομικότερη και πολύ ευκολότερη. (Σας θυμίζει κάτι αυτό;) Ένας καταλύτης της εξέλιξης αυτής ήταν το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος. Επρόκειτο για ένα εγχείρημα διάρκειας δεκατριών ετών και κόστους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, στο οποίο συμμετείχαν χιλιάδες επιστήμονες από ολόκληρο τον κόσμο, στο πλαίσιο ιδιωτικών και δημόσιων οργανισμών, με έναν και μοναδικό σκοπό: το ξεκλείδωμα των τριών δισεκατομμυρίων γραμμάτων γενετικών πληροφοριών που συγκροτούν το ανθρώπινο γονιδίωμα. Αυτή η απόδοση του γονιδιώματος μετατρέπει το σύνολο των βιολογικών πληροφοριών, το DNA, σε κείμενο: πληροφορίες τις οποίες οι άνθρωποι μπορούν να διαβάσουν και να αξιοποιήσουν. Μια σύνθετη χημική δομή μετατρέπεται σε μια ακολουθία των τεσσάρων καθοριστικών βάσεών της: Α, Τ, C και G.

Ο στόχος του Προγράμματος Ανθρώπινου Γονιδιώματος ήταν να καταστήσει για πρώτη φορά εφικτή την ανάγνωση του πλήρους γενετικού χάρτη των ανθρώπινων όντων. Όταν ανακοινώθηκε, το 1988, ορισμένοι το θεώρησαν αδύνατο, καταδικασμένο σε αποτυχία. Όμως το πρόγραμμα απέδειξε, τελικά, πως όσοι αμφέβαλλαν έκαναν λάθος. Το 2003, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στον Λευκό Οίκο, ανακοινώθηκε ότι είχε χαρτογραφηθεί το 92% του ανθρώπινου γονιδιώματος και ο κώδικας της ζωής είχε πλέον αποκαλυφθεί. Επρόκειτο για ένα μνημειώδες επίτευγμα και, παρότι χρειάστηκε να μεσολαβήσει αρκετός καιρός μέχρι να αρχίσει να επιβεβαιώνει τις προοπτικές του, εκ των υστέρων είναι προφανές ότι το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος πραγματικά σηματοδότησε την αυγή μιας επανάστασης.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Το Επερχόμενο Κύμα».