O Dan Harris είναι ένας από τους πιο γνωστούς ρεπόρτερ και παρουσιαστές ειδήσεων στις ΗΠΑ. Τα είχε όλα: φήμη, χρήμα, μια δουλειά που του άρεσε, όμως η φωνή μέσα του δεν έλεγε να ηρεμήσει. Αποκορύφωμα ήταν η κρίση πανικού που έπαθε σε ζωντανή μετάδοση, ενώπιον εκατομμυρίων τηλεθεατών. Αυτό το γεγονός σηματοδότησε την αρχή της αναζήτησής του για έναν καλύτερο τρόπο ζωής, που τον οδήγησε στον διαλογισμό και στη συγγραφή του βιβλίου 10% Πιο Ευτυχισμένος. Στο απόσπασμα που ακολουθεί, ο Dan Harris απαριθμεί όσα του έμαθε αυτό το εσωτερικό ταξίδι.
Μην είσαι καθοίκι
Κάπου κάπου, επιτυχημένοι άνθρωποι φέρονται απαίσια. Γνώρισα πολλούς τέτοιους στην καριέρα μου, όμως ποτέ δεν μου φάνηκαν ιδιαίτερα ευτυχισμένοι. Μερικές φορές θεωρούμε πως η επιτυχία σ’ έναν ανταγωνιστικό χώρο προϋποθέτει το αντίθετο της συμπόνιας. Ωστόσο, από τη δική μου εμπειρία, το μόνο που πέτυχα ήταν να μειωθούν η διαύγεια και η αποτελεσματικότητά μου, και να οδηγηθώ σε βιαστικές αποφάσεις. Ο ενάρετος κύκλος που περιέγραψε ο Τζόζεφ (περισσότερη μέτα μπάβανα, καλύτερες αποφάσεις, περισσότερη χαρά και ούτω καθεξής) ισχύει. Επιπροσθέτως, η συμπόνια έχει το στρατηγικό πλεονέκτημα ότι παίρνεις με το μέρος σου τους αντιπάλους, κι επιπλέον σε κάνει να νιώθεις απείρως πιο ολοκληρωμένος.
(Και/όμως…) Όταν πρέπει, να κρύβεις το ζεν
Να είσαι ευγενικός, αλλά όχι ηλίθιος. Είχα μεν επιτύχει έναν βαθμό ελευθερίας απ’ το εγώ, ωστόσο εξακολουθούσα να απασχολούμαι σ’ έναν απαιτητικό επαγγελματικό χώρο. Μερικές φορές χρειάζεται να είσαι ανταγωνιστικός, να υπερασπιστείς τον εαυτό σου ή ακόμα και να ανταλλάξεις βαριές κουβέντες με κάποιον. Δεν είναι εύκολο, όμως μπορείς να το κάνεις ήρεμα και χωρίς να το πάρεις πολύ προσωπικά.
Να διαλογίζεσαι
Ο διαλογισμός είναι η υπερδύναμη που καθιστά δυνατές τις υπόλοιπες αρχές. Έχει αναρίθμητα οφέλη –από καλύτερη υγεία μέχρι αυξημένη ικανότητα συγκέντρωσης και βαθύτερη αίσθηση ηρεμίας– όμως το πιο σημαντικό είναι η ικανότητα να δρας και όχι να αντιδράς σύμφωνα με τις παρορμήσεις και τις ανάγκες σου. Ζούμε τη ζωή μας με βάση τι μας αρέσει και τι απεχθανόμαστε. Με τον διαλογισμό, αντί να υποκύπτεις σ’ αυτές τις βαθιά ριζωμένες εξαρτήσεις του μυαλού, απλώς παρατηρείς ό,τι αναδύεται στον νου χωρίς να ασκείς κριτική. Η επανάληψη της πρακτικής αυτής είχε για μένα τεράστια οφέλη ακόμα και όταν δεν διαλογιζόμουν, καθώς μου επέτρεπε –τουλάχιστον στο 10% των περιπτώσεων– να κάνω το εγώ μου να σταματήσει με ένα «πάλι τα ίδια» αλά Ρίγκαν.
Το τίμημα της ασφάλειας είναι η ανασφάλεια – όσο σου χρησιμεύει
Η ενσυνειδητότητα αποδείχτηκε σημαντικό εργαλείο για να χωρίζω την ήρα απ’ το στάρι, να καταλαβαίνω πότε η ανησυχία μου είχε νόημα και πότε δεν είχε. Εγρήγορση, επιμέλεια, τολμηροί στόχοι – αυτά ήταν τα καλά της «ανασφάλειας». Η απληστία και η τελειομανία είναι ισχυρές δυνάμεις και δύσκολα τις δαμάζεις. Ακόμα και ο «αναλυτικός νους», που πολύ τον έχουν κακολογήσει, μπορεί να είναι χρήσιμος. Η σύγκριση με τον Μαρκ, τον Τζόζεφ, τη Σάρον με έκανε να νιώθω όλο και πιο χαρούμενος. Η σύγκριση με την Μπιάνκα με έκανε πιο ευγενικό. Συνέκρινα τον εαυτό μου με τον Μπιλ Γουίρ, τον Ντέιβιντ Μιουρ, τον Κρις Κουόμο, τον Ντέιβιντ Ράιτ κ.ά. και βελτιώθηκα. Κατά την άποψή μου, οι βουδιστές υποτιμούν τη χρησιμότητα της εποικοδομητικής ανησυχίας. Σε μια από τις ομιλίες του για το ντάρμα, ο Τζόζεφ είχε αναφέρει μια φράση ενός μοναχού: «Δεν έχει νόημα να στενοχωριέστε για όσα δεν μπορείτε να αλλάξετε, ούτε και για εκείνα που μπορείτε να αλλάξετε». Για μένα, αυτό δίνει μικρή άφεση αμαρτιών στην ευρεία γκρίζα ζώνη, όπου λίγη ανησυχία φέρνει αποτελέσματα.
Η ισοψυχία δεν είναι εχθρός της δημιουργικότητας
Η περισσότερη χαρά, σε αντίθεση με αυτό που φοβούνται πολλοί, δεν με έκανε πανευτυχές ζόμπι. Αυτός ο μύθος οδηγεί στα βάθη του παρελθόντος, μέχρι τον Αριστοτέλη, που είχε πει πως όσοι διακρίνονται στη φιλοσοφία, την ποίηση, την τέχνη και την πολιτική έχουν μελαγχολική ιδιοσυγκρασία. Αντί να με καταστήσει βαρετό και απροβλημάτιστο, η ενσυνειδητότητα μ’ έκανε, όπως είπε μια φορά ένας επιφανής πνευματικός δάσκαλος, «γνώστη των νευρώσεών μου». Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πράγματα που ανακάλυψα στην όλη διαδρομή ήταν ότι δεν έχω ανάγκη τους δαίμονές μου για να ενεργοποιηθώ και πως η τιθάσευσή τους ήταν πιο ικανοποιητική άσκηση απ’ το να ενδίδω σε αυτούς. Ο Τζον Κάμπατ-Ζιν πίστευε πως ίσως κάποια μέρα η επιστήμη αποδείξει ότι η ενσυνειδητότητα κάνει τους ανθρώπους πιο δημιουργικούς, εξαλείφοντας τα συνηθισμένα αναμασήματα και τις άχρηστες υποθέσεις και αφήνοντας περιθώρια για νέες, διαφορετικές σκέψεις. Στο ησυχαστήριο, για παράδειγμα, οι ιδέες μού έρχονταν η μια μετά την άλλη, γέμισα σημειωματάρια, έγραφα διαρκώς σε μικρά κομμάτια χαρτιού μεταξύ καθιστικού και περιπατητικού διαλογισμού. Οπότε, ποιος ξέρει – ίσως ο Βαν Γκογκ να ήταν ακόμα καλύτερος ζωγράφος αν δεν ήταν τόσο δυστυχισμένος που έφτασε να κόψει το αυτί του.
Μην πιέζεις τα πράγματα
Δύσκολα ανοίγεις ένα βάζο όταν όλοι οι μύες σου είναι πιασμένοι. Όταν χαλάρωνα έστω και λίγο, τα πήγαινα καλύτερα στο πλατό του GMA, στις διαπροσωπικές μου σχέσεις, στα κομμάτια που έγραφα. Κατανόησα τα οφέλη των παύσεων με νόημα και της αποδοχής της ασάφειας. Δεν είχε κάθε φορά αποτέλεσμα, πάντως ήταν πολύ καλύτερη τακτική από την παλιά μου, όπου έπεφτα με τα μούτρα στο πρόβλημα για να βρω λύση.
Η ταπεινότητα σε γλιτώνει από την ταπείνωση
Μπορεί ο καθένας από μας να είναι ο πρωταγωνιστής στη δική του ταινία, όμως όταν πλέον κατέφευγα λιγότερο στη σκέψη Ξέρεις ποιος είμαι εγώ; η καθημερινότητά μου εξομαλύνθηκε κατά πολύ. Όταν δεν στυλώνεις τα πόδια, όταν δεν αφήνεις το εγώ σου να οχυρωθεί, όταν δεν υψώνεις έντονες, συχνά παράλογες άμυνες, μπορείς να κινηθείς με μεγαλύτερη ευελιξία σε δύσκολες καταστάσεις. Σε αντίθεση με την ταπείνωση, η ταπεινότητα με ανακουφίζει· αμβλύνει τις αιχμές του αναλυτικού νου μου. Είναι οπωσδήποτε δύσκολο να πετύχεις τη σωστή αναλογία, πρέπει να αποφύγεις να το παρακάνεις και να γίνεις υποχείριο. (Δες και την αρχή νούμερο δύο, σχετικά με την απόκρυψη του ζεν).
Μην το παρατραβάς με το αυτομαστίγωμα
Έχοντας ως οδηγό το απόφθεγμα για «το τίμημα της ασφάλειας», για πολύ καιρό πίστευα ότι η σκληρή αυτοκριτική είναι μονόδρομος για την επιτυχία. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν ότι η «αποφασιστικότητα αλλά με ευγένεια» είναι πιο αποδοτική. Όσοι ασκούν τον διαλογισμό της στοργικής καλοσύνης έχουν περισσότερες πιθανότητες να κόψουν το κάπνισμα και να συνεχίσουν τη δίαιτά τους. Επίσης, ανακάμπτουν ευκολότερα έπειτα από στραβοπατήματα. Όλοι οι επιτυχημένοι άνθρωποι αποτυγχάνουν. Αν μπορείς να δημιουργήσεις μέσα σου χώρο όπου τα λάθη σου συγχωρούνται και οι ατέλειές σου αντιμετωπίζονται με ειλικρίνεια, η ανθεκτικότητά σου αυξάνεται εκθετικά.
Μην κολλάς στο αποτέλεσμα
Μη προσκόλληση στο αποτέλεσμα + συμπόνια για τον εαυτό μας = μοναδική ευελιξία και αποφασιστικότητα. Πίεσε πολύ, παίξε για να κερδίσεις, αλλά μην παίρνεις εμβρυακή στάση στην περίπτωση που τα πράγματα δεν πάνε όπως τα υπολόγιζες. Υποθέτω ότι αυτό πρέπει να εννοούσε ο Τ.Σ. Έλιοτ όταν έλεγε να μάθουμε «να νοιαζόμαστε και να αδιαφορούμε».
Τι είναι πιο σημαντικό;
Μια μέρα έτρωγα με τον Μαρκ και τον Τζόζεφ και τους πίεζα, για πολλοστή φορά, να με βοηθήσουν να βγάλω άκρη σχετικά με την ισορροπία μεταξύ φιλοδοξίας και ισοψυχίας. Μετά από το κυρίως πιάτο και πριν από το επιδόρπιο ο Τζόζεφ σηκώθηκε να πάει στην τουαλέτα. Γύρισε πίσω χαμογελώντας και ανακοίνωσε: «Το βρήκα! Ένα χρήσιμο μάντρα για τις περιπτώσεις αυτές: “Τι είναι πιο σημαντικό;”». Στην αρχή μού φάνηκε κάπως γενικόλογο, όμως αφού το σκέφτηκα λίγο, τελικά αποδείχτηκε ως το ουσιώδες, η αρχή που έχει πραγματικά σημασία. Κάθε φορά που ανησυχούσα για το μέλλον, έμαθα να ρωτάω τον εαυτό μου: Τι θέλω πραγματικά; Ενώ ακόμα μου άρεσε η ιδέα της επιτυχίας, συνειδητοποίησα ότι δεν ήμουν διατεθειμένος να υποστώ τα πάνδεινα. Αυτό που πραγματικά ήθελα το είχε εύστοχα συνοψίσει ο Ρόμπερτ Σνάιντερ, ο «τρελαμένος» –όπως είχε χαρακτηρίσει ο ίδιος τον εαυτό του– τραγουδιστής των Apples in Stereo, σε μια συνέντευξη που του είχα πάρει. Ήταν απ’ τους πιο χαρούμενους ανθρώπους που είχα συναντήσει ποτέ: κουβέντιαζε συνέχεια, ήταν διαρκώς σε κίνηση, εξέπεμπε περιέργεια και ενθουσιασμό. Προς το τέλος της συνέντευξης είπε: «Το πιο σημαντικό για μένα είναι να είμαι ευγενικός και να προσπαθώ να κάνω κάτι εξαιρετικό».
*Διαβάστε επίσης: «Είμαι επικίνδυνη»: Ποτέ ξανά ένα βιβλίο δεν ήταν τόσο συγκλονιστικά επίκαιρο
