Σίγουρα έχει εμφανιστεί στη ζωή σου κάποιος που, στις χειρότερες στιγμές σου, έχει προσπαθήσει να σε «εμψυχώσει» με τσιτάτα απόλυτης θετικής ενέργειας. Απολύθηκες; «Θα έπρεπε να χαίρεσαι για το μάθημα που πήρες!». Παίρνεις διαζύγιο; «Δες τη ζωή θετικά!». Είναι κάποιο μέλος της οικογένειάς σου άρρωστο; «Όλα συμβαίνουν για κάποιον λόγο!». Το θέμα είναι πως όλα τα παραπάνω δεν είναι δείγματα θετικής ενέργειας, αλλά τοξικής θετικότητας. Για αυτήν την τοξική θετικότητα, που φυτοζωεί στα social media και στις κοινωνικές συναναστροφές μας, γράφει η Αμερικανίδα ψυχοθεραπεύτρια Whitney Goodman στο βιβλίο της με τίτλο Τοξική θετικότητα.
Σε αυτό το καινοτόµο βιβλίο, η Goodman παρουσιάζει έρευνες που αποκαλύπτουν πόσο επιζήµια είναι η τοξική θετικότητα για τον εαυτό µας και τις σχέσεις µας. Μαζί με τις έρευνες, η δημοφιλής ψυχοθεραπεύτρια προτείνει τρόπους αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων, δείχνοντας κατανόηση στα συναισθήματα των γύρω μας. Με αυτήν την κατανόηση άλλωστε μπορούμε να συνδεθούμε με τους ανθρώπους, αλλά και να ανακαλύψουμε και τον αληθινό εαυτό μας.
Ας διαβάσουμε ένα ενδεικτικό απόσπασμα του βιβλίου, που μόλις κυκλοφόρησε!
Τι σημαίνει τοξική θετικότητα;
Φανταστείτε ότι μόλις χάσατε τη δουλειά σας. Βρίσκεστε σε πανικό. Στο μυαλό σας στριφογυρίζουν ασταμάτητα διάφορες σκέψεις και δεν έχετε ιδέα ποιο θα είναι το επόμενό σας βήμα. Αποφασίζετε να το μοιραστείτε με έναν φίλο. Εκείνος σας κοιτάει και χαμογελάει. Δείχνει σαν να ετοιμάζεται να σας πει κάτι πολύ σημαντικό. Μήπως θα σας προσφέρει την επιβεβαίωση που τόσο χρειάζεστε αυτή τη στιγμή; Μήπως έχει υπόψη του κάποια καλή θέση εργασίας που άνοιξε πρόσφατα; Τον παρακολουθείτε να κινείται κάπως νευρικά καθώς ξεκινάει να σας πει κάτι βαθυστόχαστο, και τελικά σας λέει:
«Τουλάχιστον θα έχεις άπειρο ελεύθερο χρόνο τώρα!
Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα.
Σκέψου πόσα πράγματα έχεις να μάθεις από αυτό που σου συνέβη».
Η τοξική θετικότητα έκανε επισήμως την εμφάνισή της.
Παγώνετε και σκέφτεστε: Μα καλά, δεν άκουσε τι του είπα; Πραγματικά δηλαδή, πρέπει να είμαι και ευγνώμων που μόλις έχασα τη δουλειά μου;
Δεν ξέρετε πώς να αντιδράσετε. Δεν αισθάνεστε καμία ευγνωμοσύνη, οπότε πώς στην ευχή να απαντήσετε σε κάτι τέτοιο; Ήδη ήσασταν στρεσαρισμένοι και τώρα, με αυτή τη συζήτηση, νιώθετε και ότι δεν σας καταλαβαίνουν καθόλου. Οπότε, αφήνετε κατά μέρος τα συναισθήματά σας και λέτε: «Ναι, ευχαριστώ».
Τώρα δεν είστε μόνο άνεργοι, αλλά νιώθετε παράλληλα μια απόσταση να σας χωρίζει από τον φίλο σας και ντροπή που δεν μπορείτε να δείτε τη θετική πλευρά των πραγμάτων.
Τοξική θετικότητα σημαίνει άρνηση
Ως ψυχοθεραπεύτρια, ακούω όλη τη μέρα ανθρώπους να μου μιλάνε για τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους. Αυτό το είδος δουλειάς μού προσφέρει μια οπτική για τις ανθρώπινες εμπειρίες που πραγματικά δεν μπορείς να πάρεις από πουθενά αλλού. Οι περισσότερες συνεδρίες περιστρέφονται γύρω από τη λέξη πρέπει. Οι άνθρωποι νιώθουν ότι πρέπει να είναι πιο ευτυχισμένοι ή ότι κάτι από αυτά που κάνουν τους εμποδίζει να νιώθουν ευτυχισμένοι, οπότε μπαίνουν κατευθείαν σε αυτή τη δίνη της τοξικής θετικότητας που τους προκαλεί ντροπή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, βοηθώ τους ανθρώπους να εξετάσουν τα πρέπει. Από πού το έμαθαν αυτό; Ισχύει στα αλήθεια; Βασίζεται σε γεγονότα; Μπορούν να δουν την κατάσταση με έναν διαφορετικό τρόπο, από μια άλλη οπτική γωνία; Κάποιοι, όπως ο Ντέιβ, χρησιμοποιούν τη θετικότητα για να αρνηθούν ακόμη και το γεγονός ότι υπάρχουν δύσκολα συναισθήματα.
Ο Ντέιβ κάθεται απέναντί μου σε έναν μικρό καναπέ και λάμπει. Μοιράζεται μαζί μου το πόσο υπέροχα νιώθει και πόσο καταπληκτική είναι η οικογένειά του. Μου λέει ότι νιώθει πραγματικά ευτυχισμένος και ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να προσπαθήσει λίγο περισσότερο. Αυτή η συζήτηση θα ήταν απολύτως φυσιολογική και πολλά υποσχόμενη σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, μόνο που οι συναντήσεις μας με τον Ντέιβ γίνονται σε ένα ίδρυμα ψυχικής υγείας στο οποίο διαμένει μέχρι νεοτέρας. Βρίσκεται εδώ επειδή του αρέσει να πίνει και ορισμένοι άνθρωποι από τον περίγυρό του πιστεύουν ότι έχει χάσει τον έλεγχο. Ο Ντέιβ μού λέει ότι του αρέσει να πίνει επειδή είναι χαρούμενος και κοινωνικός άνθρωπος. Δεν βλέπει πού είναι το πρόβλημα και πιστεύει ότι όλοι γύρω του είναι κάπως σπαστικοί και θέλουν να του χαλάσουν την καλή διάθεση. Μα όλοι οι χαρούμενοι και κοινωνικοί τύποι δεν πίνουν πολύ;
Ο Ντέιβ χαμογελάει συνεχώς. Κοιτάζοντάς τον να περιφέρεται στην κλινική ανάμεσα σε σκυθρωπούς, μελαγχολικούς και εμφανώς ταλαιπωρημένους ασθενείς, νιώθεις σύγχυση έως και ενόχληση πολλές φορές. Του αρέσει να χρησιμοποιεί τη θετική σκέψη για να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις στη ζωή του και είναι πραγματικά περήφανος που μπορεί πάντα να δείχνει χαρούμενος. Το γεγονός όμως ότι πίνει, η ανικανότητά του να βιώνει τα συναισθήματά του, όπως και το ότι δεν έχει κοντινές σχέσεις με ανθρώπους, μου δείχνουν μια εντελώς διαφορετική πλευρά του εαυτού του. Στην πραγματικότητα, η θετική συμπεριφορά του αποτελεί τεράστιο πρόβλημα στις συνεδρίες μας και τον εμποδίζει να γίνει καλά.
Αντιμετωπίζει τη ζωή λέγοντας ότι «τα πάντα είναι υπέροχα!» και αυτή ακριβώς η συμπεριφορά του τον εμποδίζει να εκφραστεί συναισθηματικά. Μπορεί αυτή η κατάσταση να σας φαίνεται ασυνήθιστη, αλλά δεν είναι. Δεν μπορεί να έρθει σε επαφή με
συναισθήματα που δεν είναι θετικά και έχει την τάση να κλείνεται στον εαυτό του όταν τα πράγματα δυσκολεύουν. Εγώ αντιλαμβάνομαι ότι πίνει για να αντιμετωπίσει το πώς αισθάνεται, αλλά ο Ντέιβ δυσκολεύεται να κάνει τη σύνδεση. Λόγω αυτής της κατάστασης, δεν μπορούμε να συζητήσουμε τίποτα από το παρελθόν του, ούτε και να κάνουμε σχέδια για το μέλλον της ψυχικής του υγείας. Δεν αποδέχεται σε καμία περίπτωση ότι το ποτό αποτελεί πρόβλημα για αυτόν. Πιστεύει ότι όλα τα προβλήματα θα λυθούν από μόνα τους και ότι δεν υπάρχει τίποτα που να μην μπορεί να αντιμετωπιστεί με το να βλέπει τα πράγματα θετικά. Η θετική σκέψη έχει γίνει η ασπίδα του Ντέιβ και, μέχρι να μάθει να την αφήνει στην άκρη, θα είναι σχεδόν αδύνατον να αλλάξει.
Μόνο οι πελάτες μου που ζουν μια ζωή που τους γεμίζει μπορούν να βιώσουν δύσκολα συναισθήματα. Δεν φοράνε ένα χαμόγελο για να τα καλύψουν. Δουλεύουν με την όποια ντροπή συνοδεύει τον αγώνα να βγεις από τα προβλήματά σου. Όταν ξέρουμε ότι τα συναισθήματά μας είναι για να τα βιώνουμε και ότι δεν χρειάζεται να τα αποφεύγουμε, αυτό μας διευκολύνει να βρούμε λίγη αισιοδοξία, γιατί ξέρουμε ότι μπορούμε να διαχειριστούμε ό,τι κι αν βρεθεί στον δρόμο μας.
Πώς η θετικότητα γίνεται τοξική
Η θετικότητα γίνεται τοξική όταν χρησιμοποιείται:
- σε συζητήσεις όπου κάποιος έχει ανάγκη από στήριξη, επιβεβαίωση ή συμπόνοια και αντί αυτών συναντάει κοινότοπες φράσεις.
- για να κάνει τους ανθρώπους να ντρέπονται επειδή δεν προσπαθούν αρκετά, δεν δουλεύουν αρκετά σκληρά, ή ότι τα δύσκολα συναισθήματά τους δεν ισχύουν.
- για να νιώθουμε ντροπή επειδή δεν είμαστε αρκετά χαρούμενοι ή αρκετά θετικοί.
- για να αρνηθούμε την πραγματικότητα που βιώνουμε.
- για να χειραγωγήσουμε ψυχολογικά ή να κάνουμε να σιωπήσει κάποιον που έχει εύλογες ανησυχίες ή απορίες.
